โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ กรมวิทยาศาสตร์บริการ

น้อยหน่าเครือ

รายละเอียด: หมวด: พรรณไม้; เขียนโดย Super User; ฮิต: 1459

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Kadsura spp.

วงศ์ : Schisandraceae

ประวัติความเป็นมา

น้อยหน่าเครือ หรือน้อยหน่าป่า หรือซากรวยซา หรือสะกึ๊ยสะ มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Kadsura spp. เป็นไม้เถาเลื้อยจัดอยู่ในตระกูล Schisandraceae พบหาได้จากในป่าบนพื้นที่สูงทางภาคเหนือ เป็นพืชหายาก และเป็นพืชอนุรักษ์ในโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี จากการรายงานพืชชนิดนี้ของไทยที่ตีพิมพ์ในวารสาร Flora of Thailand (Chusir and Paritat, 1999) พบเพียงสายพันธุ์เดียวคือ Kadsura ananosma Kerr (หรือชื่อพ้อง Kadsura coccinea (Lem.) Smith.) ในประเทศไทย จากการสำรวจของคณะปฏิบัติงานวิทยาการ อพ.สธ. ภาคเหนือ เมื่อปี 2554

ที่มา : จุลสารสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ฉบับที่ 4 ปีที่ 22 กรกฎาคม - สิงหาคม พ.ศ. 2560

สายพันธุ์

1. Kadsura acsmithii - พบที่เกาะบอร์เนียว (Borneo) มีประเทศ 3 ประเทศอยู่ในเกาะบอร์เนียว คือ มาเลเซีย บรูไน อินโดนีเซีย ในทางภูมิศาสตร์ เกาะบอร์เนียวเป็นส่วนหนึ่งของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
2. Kadsura angustifolia - พบที่เขตปกครองตนเองกว่างซีจ้วง (Guangxi) เป็นเขตปกครองตนเองระดับจังหวัดตั้งอยู่ทางภาคใต้ของประเทศจีน มีเมืองเอกคือหนานหนิง และยังพบที่เวียดนาม
3. Kadsura borneensis - พบที่รัฐซาบะฮ์ (Sabah) ประเทศมาเลเซีย
4. Kadsura celebica - พบที่เกาะซูลาเวซี (Sulawesi)
5. Kadsura coccinea - พบที่จีน ไทย และอินโดจีน (Indochina)
6. Kadsura heteroclita - พบที่จีน อนุทวีปอินเดีย (Indian Subcontinent) อินโดจีน (Indochina) เกาะบอร์เนียว (Borneo) และเกาะสุมาตรา (Sumatra)
7. Kadsura induta - พบที่มณฑลยูนนาน (Yunnan) เขตปกครองตนเองกว่างซีจ้วง (Guangxi) และเวียดนาม
8. Kadsura japonica - พบที่ญี่ปุ่น เกาหลี หมู่เกาะนันเซ (Nansei-shoto) ในประเทศญี่ปุ่น และไต้หวัน
9. Kadsura lanceolata - พบที่มาเลเซีย เกาะบอร์เนียว (Borneo) เกาะสุมาตรา (Sumatra) เกาะซูลาเวซี (Sulawesi) และจังหวัดมาลูกู (Maluku) จังหวัดของประเทศอินโดนีเซีย
10. Kadsura longipedunculata - พบที่จีน
11. Kadsura marmorata - พบที่เกาะบอร์เนียว (Borneo) และฟิลิปปินส์
12. Kadsura oblongifolia - พบที่เขตปกครองตนเองกว่างซีจ้วง (Guangxi) มณฑลกวางตุ้ง (Guangdong) และมณฑลไหหลำ (Hainan)
13. Kadsura philippinensis - พบที่ฟิลิปปินส์
14. Kadsura renchangiana - พบที่เขตปกครองตนเองกว่างซีจ้วง (Guangxi)
15. Kadsura scandens - พบที่มาเลเซียตะวันตก เกาะสุมาตรา (Sumatra) เกาะชวา (Java) และบาหลี (Bali)
16. Kadsura verrucosa - พบที่ลาว เวียดนาม มาเลเซียตะวันตก เกาะสุมาตรา (Sumatra) และเกาะชวา (Java)

ลักษณะ

ผลน้อยหน่าเครือจะมีขนาดค่อนข้างใหญ่ หนักประมาณ 1-2 กิโลกรัม มีสีสันสวยงาม รูปร่างของผลและกลิ่นคล้ายน้อยหน่า ผลสุกสามารถรับประทานเป็นผลไม้ได้ โดยเนื้อผลสุกจะมีรสชาติหวาน หรือหวานอมเปรี้ยวขึ้นอยู่กับสายพันธุ์

การนำไปใช้

มีรายงานการวิจัยเกี่ยวกับการบริโภคน้อยหน่าเครือของ Sun et al. (2011) พบว่าน้อยหน่าเครือสายพันธุ์ Kadsura coccinea มีคุณค่าทางสารอาหาร และมีสารยับยั้งอนุมูลอิสระสูง โดยเฉพาะสารประกอบฟีนอลซึ่งมีอยู่ในปริมาณที่สูง และมีปริมาณไขมันมากกว่าองุ่น แอปเปิล และกล้วย ประกอบกับน้อยหน่าเครือเป็นผลไม้ที่มีปริมาณของเหลวมาก จึงมักจะมีการนำน้อยหน่าเครือมาแปรรูปเป็นน้ำผลไม้และไวน์เป็นส่วนใหญ่ ในประเทศจีนยังนำน้อยหน่าเครือมาใช้เป็นสมุนไพร โดยใช้ส่วนเถาและราก ช่วยแก้ในเรื่องของโรคทางเดินอาหาร และไขข้ออักเสบ อีกทั้งปัจจุบันยังพบด้วยว่าน้อยหน่าเครือเป็นยาที่ทรงคุณค่าในการป้องกันเนื้องอก ช่วยต้านเชื้อ HIV และไวรัสตับอักเสบ

ที่มา : ชีราวัฒน์ อภิธนัง. 2559. ผลของอุณหภูมิและเวลาในการให้ความร้อนต่อคุณภาพทางเคมีของน้ำน้อยหน่าเครือ. การประชุมวิชาการงานเกษตรนเรศวร ครั้งที่ 14 (1): 293-298.

มะกิ๊ง

รายละเอียด: หมวด: พรรณไม้; เขียนโดย Super User; ฮิต: 1569

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Hodgsonia heteroclita subsp. Indochinensis

วงศ์ : Cucurbitaceae

มะกิ๊ง (Hodgsonia heteroclita subsp. Indochinensis) เป็นไม้เถาเนื้อแข็ง ยาวประมาณ 30 เมตร เจริญเติบโตในสภาพนิเวศแบบป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขาที่ระดับความสูง 800-1,000 เมตร เลื้อยพันอยู่กับต้นไม้ใหญ่ ตามริมห้วย หรือบริเวณที่มีความชุ่มชื้น ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด มะกิ๊งใช้เป็นอาหาร ถ้าเป็นผลอ่อนใช้รับประทานเป็นผัก เมื่อผลมะกิ๊งแก่จัดจะหล่นจากต้น เนื้อผลจะย่อยสลายไปเอง เหลือเพียงเมล็ดมะกิ๊ง ซึ่งเป็นส่วนที่นิยมนำมาใช้ประโยชน์ เนื้อในเมล็ดมะกิ๊งมีสีขาวขุ่น มีน้ำมันมาก เนื้อในสามารถรับประทานได้ มักนำไปย่างไฟให้สุก น้ำมันจากเนื้อในเมล็ดมะกิ๊งใช้ในการทาผิวเพื่อป้องกันผิวแห้ง แตกลายงา และใช้เป็นส่วนผสมในยาตำรับพื้นบ้าน จากการที่มีการใช้ประโยชน์จากมะกิ๊งหลากหลายรูปแบบซึ่งเป็นการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น แต่พืชชนิดนี้ยังมีการทำวิจัยในเชิงลึกน้อยมาก เนื้อในเมล็ดมะกิ๊งเป็นส่วนที่ถูกนำไปใช้ในการบริโภคและใช้ประโยชน์

ที่มา : Agricultural Sci. J. 45 (2) (Suppl.): 725-728 (2014).

มะกิ๊งเป็นพืชที่มีการนำมาใช้เป็นอาหารแบบพื้นบ้าน แต่ปัจจุบันลดบทบาทลง เนื่องจากป่าเริ่มถูกทำลาย ทำให้พืชชนิดนี้เริ่มไม่เป็นที่รู้จัก และอาจสูญหายไปจากป่าได้ การศึกษาองค์ประกอบของมะกิ๊ง เช่น ชนิดและปริมาณของกรดไขมัน กรดอะมิโน โปรตีน วิตามินอี เบตาคาโรทีนอยด์ และคุณค่าทางโภชนาการอื่นๆ เพื่อเป็นข้อมูลในการนำมาใช้ประโยชน์ และอนุรักษ์สายพันธุ์ให้ยั่งยืน